Hampir semua orang pernah merasa bingung apabila berhadapan dengan puisi. Pengalaman membaca puisi bukan sahaja boleh menyentuh perasaan kita malah ia turut membuatkan kita merasa bosan samada dari aspek intelektual atau emosi. Selain daripada puisi yang dideklamasikan oleh selebriti, diiringi muzik dan visual atau ditulis oleh anak-anak kita sendiri, puisi sebenarnya memang menjalankan tugas yang teruk dalam mempromosikan dirinya sendiri. Bait-bait puisi compang-camping yang ditulis pada ruang kertas putih seolah-olah menyatakan bahawa ianya perlu dinilai hanya sebagai seni yang suci... Lihat tapi jangan hampiri terlalu dekat, dan pastinya jangan sesekali sentuh.
Tetapi bagaimana jika seni halus membaca puisi bukanlah seni halus yang sebenar? Bagaimana jika kesukaran sebenar membaca puisi adalah disebabkan kelemahan kita dalam memahami sebab kenapa kita membaca puisi?
Di sini dinyatakan 20 cadangan yang sederhana tentang bagaimana untuk memikirkan semula cara-cara membaca puisi.
1. Buang tanggapan bahawa membaca puisi akan serta merta mengubah hidup anda. Hidup anda sentiasa berubah dan selalunya anda begitu sibuk untuk menyedari perubahan-perubahan ini. Apa yang puisi mahukan hanyalah perhatian anda.
2. Apabila anda membaca puisi terutamanya puisi yang bukan ditulis untuk dideklamasikan, anda perlu membacanya dengan kuat. Telinga anda akan menangkap maksud bait-bait puisi lebih dari apa yang dibenarkan oleh otak anda. Dalam erti kata lain, telinga anda akan memberitahu apa yang otak anda perlu fikir.
3. Cuba fahami puisi berdasarkan apa yang cuba disampaikannya. Jika anda perlu "kaitkan" puisi dengan diri anda untuk membolehkan anda memahaminya, maka anda tidak membacanya dengan lengkap. Dalam maksud lain, jangan cuba untuk menyesuaikan puisi tersebut dengan hidup anda. Cuba lihat dunia yang dicipta oleh puisi tersebut. Jika anda bernasib baik, ia akan membantu anda untuk melihat semula dunia anda.
4. Samada anda sedar atau tidak, anda sentiasa cuba mencari alasan untuk berhenti membaca sesuatu puisi dan bergerak ke puisi seterusnya atau membaca puisi yang lain. Anda perlu sedaya upaya mengelakkan diri anda untuk melakukan perkara ini. Anda perlu berfikir seperti seorang buddha yang diganggu oleh nyamuk. Puisi adalah seperti nyamuk. Ia mungkin menjengkelkan tetapi ianya tidak akan membunuh anda jika anda terus membacanya.
5. Orang lain akan memberitahu anda bahawa terdapat dua jenis puisi: "puisi mudah" yang mana niat dan maksudnya sangat senang untuk difahami dan "puisi kabur" yang mana niat dan maksudnya begitu sukar untuk difahami. Ia terpulang kepada anda sendiri samada anda mahu cuba memahaminya atau tidak.
6. Jika anda tidak memahami sesuatu perkataan di dalam puisi, cubalah cari maksudnya atau anda boleh pergi mati.
7. Puisi tidak boleh diparafrasakan semula. Malah sebenarnya kekuatan
sesebuah buah adalah bertentangan dengan parafrasa iaitu kesamarannya.
Kesamaran adalah intipati sebenar kehidupan manusia. Kita memang tidak
tahu apakah yang akan berlaku dari satu saat ke satu saat yang lain
tetapi kita perlu berpura-pura seolah-olah kita tahu.
8. Puisi tidak mempunyai maksud tersembunyi. Ia hanya mempunyai "maksud" yang belum kita sedari. Menilai kehalusan
maksud sesuatu puisi memerlukan latihan. Membaca puisi adalah sama seperti melakukan
perkara-perkara lain. Anda akan belajar peraturannya sama seperti anda
belajar memandu kereta atau membuat kek.
9. Walaupun ia kedengaran sukar, anda perlu mengasingkan si penyajak dan pembaca puisi. Si penyajak selalu memakai topeng (persona) walaupun Beliau tidak pernah cuba untuk memakai topeng. Jika anda menyamakan si penyajak dan pembaca puisi, ia menghalang puisi itu untuk mempunyai kuasa imaginatif di luar kehidupan puisi itu sendiri.
10. Apabila anda membaca bait puisi yang kelihatan "ironik", pastikan ianya bukan sindirian pembaca puisi atau perasaan tidak percaya anda sendiri.
11. "Membaca untuk nikmat" menunjukkan bahawa wujudnya juga "membaca untuk marah" atau "membaca untuk sakit". Semua bacaan seharusnya memberikan nikmat. Seperti seks, puisi akan memberikan anda nikmat samada sedikit atau banyak tetapi mencapai nikmat bukanlah satu-satunya tujuan membaca puisi.
12. Puisi boleh menjadi seperti peti berkunci yang mana kombinasi untuk membukanya tersimpan di dalam peti tersebut. Kadang-kadang anda perlu membaca berdozen puisi sebelum dapat memahami puisi. Kadang-kadang juga pemahaman itu langsung tidak diperolehi. Ia sama seperti kehidupan kita yang selalu dipenuhi dengan tanda tanya dan kekeliruan.
13. Buat tandaan pada puisi yang anda baca. Membaca tanpa menulis sesuatu pada mukasurat puisi yang anda baca adalah sama seperti berjalan tanpa menggerakkan tangan anda. Anda boleh melakukannya dan anda masih boleh sampai ke destinasi anda tetapi anda akan berasa seolah-olah anda kehilangan sesuatu yang penting dalam melakukan aktiviti tersebut.
14. Anda tidak akan rugi apa-apa apabila anda membaca sesebuah puisi. Jika anda tidak memahaminya, anda hanya akan kerugian masa dan tenaga. Tetapi membaca puisi mempunyai potensi yang besar untuk memberikan anda pemikiran dan sudut pandangan yang baru atau paling tidak, memberikan anda waktu untuk mengasingkan diri dari rutin hidup anda.
15. Puisi bergantung kepada corak dan variasi dan ia merangkumi puisi non-linear, non-naratif dan puisi yang anti puisi. Dengan memahami corak dan variasi puisi, otak anda akan cuba untuk menyusun keserabutan yang begitu jelas. "Glockenspiel", "berudu", dan "keadilan" mungkin tidak mempunyai kaitan antara satu sama lain tetapi otak anda akan serta merta cuba mencantumkannya kerana ianya ada di dalam puisi yang anda baca dan ingin fahami.
16. Apabila kemahiran anda untuk membaca puisi bertambah, ia juga akan menambah kemahiran anda untuk membaca berita, novel, laporan undang-undang, iklan dan sebagainya. Satu poster Starbucks beberapa tahun lalu mengandungi ayat: "Sahabat adalah seperti butir-butir salji...setiap satunya adalah unik. Memang benar tetapi bukankah salji juga sejuk dan sementara? Harapnya sahabat-sahabat kita tidak sebegitu.
17. Membaca puisi bukanlah hanya tentang membaca puisi. Puisi yang dikatakan mempunyai gaya sintaks dan sebutan yang kedap boleh meningkatkan kesedaran anda tentang dunia termasuk perkara-perkara yang tidak mempunyai hubung kait secara terus melalui kata-kata. Pakaian, bangunan dan langit waktu malam mempunyai sistem pengecaman corak dan ekstrapolasinya sendiri.
18. Mungkin cara terbaik membaca puisi adalah dengan menjadi muda, bijak dan sedikit mabuk. Tetapi tidak timbul keraguan bahawa membaca puisi pada usia tua mewujudkan keinginan untuk membaca lebih banyak puisi ketika usia remaja.
19. Suatu hari nanti apabila harta-harta material anda tidak mempunyai nilainya lagi dan hanya menjadi halangan untuk anda ke tandas, puisi masih mempunyai nilainya yang tersendiri. Terdapat ruang yang hanya memerlukan ruang yang kecil. Puisi yang dihafal, samada satu atau dua bait, menjadi harta dalaman yang sangat bernilai dan menjadi sebahagian daripada kemahiran menyelamatkan diri, sama seperti mengetahui bagaimana untuk mengunci tangan seorang pencuri atau mengetahui cara terbaik untuk mengupas kulit buah mangga tanpa mencederakan tangan anda.
20. Membaca puisi yang bagus tidak memberikan anda sesuatu untuk dibualkan. Ia mendiamkan anda. Apatah lagi apabila anda membaca puisi yang hebat. Ia menyiapkan anda untuk diam yang paling membingungkan iaitu mati.
***
Ini adalah terjemahan artikel tulisan Mark Yakich yang diterbitkan oleh The Atlantic pada 02hb November 2014. Teks asal dalam bahasa Inggeris boleh dibaca di SINI
